Ut saepius ad Marcellum revertar, iudices, sic habetote: 250 plures esse a Syracusanis istius adventu deos quam victoria Marcelli homines desideratos. Etenim ille requisisse etiam dicitur Archimedem illum, summo ingenio hominem ac disciplina, quem cum audisset interfectum, permoleste tulisse; iste omnia quae requisivit, non ut conservaret verum ut asportaret, 255 requisivit. (IV.127–31, excerpts).
The resentment of the Syracusans.
Death of Archimedes, 18th century copy of 2nd century mosaic Liebieghaus, Frankfurt am Main, Germany
Erich Lessing/Art Resource, NY.
Quid tum? Mediocrine tandem dolore eos adfectos esse arbitramini? Non ita est, iudices: primum, quod omnes religione moventur et deos patrios quos a maioribus acceperunt colendos sibi diligenter et retinendos esse arbitrantur; deinde hic ornatus, 260 haec opera atque artificia, signa, tabulae pictae, Graecos homines nimio opere delectant. Itaque ex illorum querimoniis intellegere possumus haec illis acerbissima videri quae forsitan nobis levia et contemnenda esse videantur. Mihi credite, iudices, cum multas acceperint per hosce annos socii atque exterae nationes 265 calamitates et iniurias, nullas Graeci homines gravius ferunt actulerunt quam huiusce modi spoliationes fanorum atque oppidorum.
Licet iste dicat emisse se, sicuti solet dicere, credite hoc mihi, iudices: nulla umquam civitas tota Asia et Graecia signum 270 ullum, ullam tabulam pictam, ullum denique ornamentum urbis sua voluntate cuiquam vendidit; acerbiorem etiam scitote esse civitatibus falsam istam et simulatam emptionem quam si qui clam surripiat aut eripiat palam atque auferat. Nam turpitudinem summam esse arbitrantur referri in tabulas publicas, pretio 275 adductam civitatem (et pretio parvo) ea quae accepisset a maioribus vendidisse atque abalienasse. Etenim mirandum in modum Graeci rebus istis, quas nos contemnimus, delectantur. Itaque maiores nostri facile patiebantur haec esse apud illos quam plurima: apud socios, ut imperio nostro quam ornatissimi 280 florentissimique essent; apud eos autem quos vectigalis aut stipendiarios fecerant, tamen haec relinquebant ut illi quibus haec iucunda sunt (quae nobis levia videntur) haberent haec oblectamenta et solacia servitutis. Longum est et non necessarium commemorare quae apud quosque visenda sunt tota Asia et 285 Graecia; verum existimare vos hoc volo—mirum quendam dolorem accipere eos ex quorum urbibus haec auferantur. (IV. 132–35, excerpts)
273. clam: adv., secretly, privately; the contrast with palam is emphasized through CHIASMUS and the use of two compound vbs. of different meaning from the same root (surripiant/eripiat).
surripiat: surripere,to snatch (stealthily), steal.
turpitudinem…arbitrantur (274): with the inf. phrase referri in tabulas publicas, which in turn governs the IND. STATE. pretio…abalienasse, for it to be entered into the public records that a state….
276. abalienasse: = abalienavisse, from abalienare, to transfer (ownership of).
mirandum in modum (277): adv. phrase, in a wonderful way.
278. esse apud illos: to remain in their possession.
279. imperio nostro: i.e., as proud states within the Roman empire.
280. florentissimique: florens, flowering, flourishing.
vectigalis:subject to taxation.
stipendiarios:required to pay tribute, imposed on subject states originally to defray the costs of an occupying army.
281. fecerant…relinquebant: sc. as subj. maiores nostri.
282. oblectamenta: oblectamentum, delight, pleasure.
284. quae apud quosque: what (works of art) among the several peoples; in an omitted passage Cicero names more than a dozen works in different parts of the Greek world, each priceless to the Greeks and a number of them known to us today, including a statue of Venus from the island of Cnidus.
285. mirum…auferantur (286): this entire IND. STATE. is in appos. with hoc.
287. Consano: of Consa, possibly to be identified with Compsa, a city of the Hirpini in south central Italy.
municipe: municeps,a municipal, citizen of a free town(a municipium); in Cicero’s day the citizens of Italy’s self-governing municipia enjoyed extensive rights.
290. tametsi: conj., although.
292. negotiantur: negotiari, to be in business, trade.
293. Valentinorum: the people of Valentia (also known as Vibo), in Bruttium, the toe of Italy.
294. Reginorum: the people of Regium (Rhegium), a Greek city on the very tip of the Italian toe, opposite Sicily.
295. Messanae: Messana (or Zancle) was on the extreme northeast tip of Sicily opposite Regium.
dedi: here, I produced.
priore actione: i.e., in the first phase of the trial, where numerous witnesses were called and extensive evidence presented.
testium: testis,witness; PARTITIVE GEN. with tantum, lit., so much of witnesses = so many witnesses.
297. iam…dicam (298): the common idiomatic use of pres. tense with words indicating duration of time, = I have already spoken.
genere: here, topic.
300. quem ad modum: in what manner, how.
301. in medio: i.e., before you.
The Crucifixion of Publius Gavius
The case of Gavius is almost unbelievable.
Quid ego de P. Gavio, Consano municipe, dicam, iudices? aut qua vi vocis, qua gravitate verborum, quo dolore animi dicam? Crimen eius modi est ut, cum primum ad me delatum est, 290 usurum me illo non putarem; tametsi enim verissimum esse intellegebam, tamen credibile fore non arbitrabar. Coactus lacrimis omnium civium Romanorum qui in Sicilia negotiantur, adductus Valentinorum, hominum honestissimorum, omniumque Reginorum testimoniis multorumque equitum Romanorum 295 qui casu tum Messanae fuerunt, dedi tantum priore actione testium, res ut nemini dubia esse posset.
Quid nunc agam? Cum iam tot horas de uno genere ac deistius nefaria crudelitate dicam, cum prope omnem vim verborum eius modi, quae scelere istius digna sint, aliis in rebus consumpserim, 300 quem ad modum de tanta re dicam? Opinor, unus modus atque una ratio est: rem in medio ponam, quae tantum habet ipsa gravitatis ut neque mea (quae nulla est) neque cuiusquam ad inflammandos vestros animos eloquentia requiratur. (V.158–59, excerpts)
302. gravitatis: with tantum.
