latus: n., side.
aperite: aperire,to open.
129. de…sanguine: here again class. Lat. might use an ABL. OF DESCRIPTION without the prep.
generoso:noble.
The girl and her attendants attack the whale and force it to go ashore.
Puella, cum intellexit quod in ventre ceti esset, fortiter clamabat. Ad cuius clamorem omnes excitati sunt. Nautae vero 115 puellae dixerunt ac militibus, “Carissimi, estote confortati; Deus nos salvabit. Habeamus bonum consilium quia sumus in ventre ceti.” Ait puella, “Audite consilium meum et erimus salvati.” Qui dixerunt, “Dic.” Quae ait, “Accendamus ignem in magna copia et cete quilibet vulneret sicut profundius possit et per ista 120 duo mortem recipiet et statim ad terram natabit et sic per gratiam Dei evadere poterimus.” Illi vero consilium puellae per omnia impleverunt. Cete, cum mortem sensit, ad terram perrexit.
They are rescued out of the whale and sent to the emperor.
Iuxta quam terram erat quidam miles manens, qui, cena facta, versus litus maris ambulavit. Cum ergo cete hinc inde natare 125 vidisset et terrae appropinquare, servos vocat et cete ad terram traxit. Qui inceperunt cum instrumentis percutere. Puella, cum sonitum audisset, loquebatur pro omnibus et ait, “Carissimi, suaviter percutite et latus ceti aperite; hic sumus in eius ventre, filii bonorum virorum de generoso sanguine.” Miles, cum 130 vocem puellae audisset, ait servis suis, “Carissimi, latus ceti ape rite et videamus quid lateat interius.” Cum vero apertum fuisset, puella primo exivit immo quasi mortua, deinde milites et ceteri alii. Coepit narrare cuius filia esset et uxor filii imperatoris esse deberet. Hoc audiens, miles eam per aliquot dies cum tota 135 familia secum retinuit, donec perfectum statum suum recuperabant. Post hoc puellam cum muneribus ad imperatorem misit cum tota familia.
131. lateat: latere, to lie hidden, hide.
interius: = intus.
apertum fuisset: = apertum esset.
132. immo quasi: nearly.
133. ceteri alii: alii is pleonastic and would not be used with ceteri in class. Lat. cuius…esset: IND. QUEST.
et…esse deberet (134):and that she was going to be, IND. STATE. introduced by quod (understood); deberet, as often in med. Lat., functions simply as a temporal auxiliary vb., indicating futurity (see above on line 54).
134. aliquot: indecl. adj., several.
135. donec: conj., as long as, until, + indic. or, indicating anticipation or purpose, subjunct.
statum: i.e., state of health.
recuperabant: recuperare,to recover, regain; the impf. here conveys simply a general past idea.
140. in maritum: as a husband.
141. fecit fieri: = class. fecit ut fierent; i.e., he had them brought forth.
cophinos: cophinus,chest, casket; this motif of the three caskets is adapted by Shakespeare in the Merchant of Venice, act 2, scene 7.
lapidibus: lapis,stone.
143. meruit: merere, to deserve, earn, merit.
144. ossibus: os, bone.
145. ex omni: we would say, not from every, but in every.
146. elegerit: eligere, to choose, select.
147. plumbo: plumbum, lead.
150. anuli: anulus, ring; the vb. is sg. because the rings are viewed as a set.
151. quemcumque: quicumque, whoever, whichever.
153. intime: adv., closely, intimately, thoughtfully.
154. illo: i.e., God.
155. deficiam: deficere, to fail, i.e., in one’s responsibilities to another, a sense that in class. Lat. regularly takes the dat. or ad (vs. de here).
157. exterius: adv., on the outside.
penitus: adv., inside, deeply, thoroughly, entirely.
159. quod: = ut.
The emperor tests the king’s daughter by requiring her to choose one of three caskets.
Imperator, cum eam vidisset, ait, “Carissima filia, bene tibi sit nunc et in perpetuum. Sed tibi dico, filia, antequam filium 140 meum habueris in maritum, te probabo per unum actum.” Statim fecit fieri tres cophinos. Primus erat de auro purissimo et lapidibus pretiosis. Et erat talis superscriptio super cophinum: “Qui me aperiet, in me invenerit quod meruit.” Et totus cophinus erat plenus ossibus mortuorum. Secundus erat de argento purissimo, 145 plenus gemmis ex omni parte, qui talem superscriptionem habebat: “Qui me elegerit, in me invenerit quod natura dedit.” Iste cophinus terra plenus erat. Tertius cophinus erat de plumbo, habens superscriptionem talem: “Potius eligo hic esse et requiescere, quam in thesauris regis permanere.” In cophino isto erat 150 tres anuli pretiosi. Tunc ait imperator puellae, “Carissima, hic sunt tres cophini; eligas quemcumque volueris; et si bene elegeris, filium meum in maritum obtinebis.”
Pondering the inscriptions, she makes the right choice and marries the emperor’s son.
